YEREL MEDYADA DİJİTALLEŞME

2000’li yılların başından itibaren hayatımıza giren yeni iletişim teknolojileri ve online platformlar yaygın medyada olduğu gibi yerel medyada da yayın mecraları ve haber üretim dinamikleri açısından köklü bir değişime yol açtı (Gürcan & Bekiroğlu, 2007). Yerel ölçekte bu açıdan karşılaşılan en büyük engellerden biri ise yerel medyanın dijitalleşme oranının ulusal ve alternatif medyaya kıyasla daha düşük olması olarak öne çıkıyor (Değirmencioğlu, 2011). Özellikle teknik ekipman yetersizliği ve kalifiye eleman eksikliği ile ilişkilendirilen bu problem yerel medya kurumlarının günceli yakalaması ve daha geniş yayın & izleyici kapsamına erişmesinin önünde engel teşkil ediyor (Dalgalıdere & Çelik, 2014).

Buradan yola çıkılarak, masabaşı tarama ve saha çalışması esnasında yerel medyadaki kurumlarının dijital yayın kapasitelerini anlamaya yönelik aşağıdaki aşamaları içeren kapsamlı bir araştırma yürütüldü:

• Araştırmanın ilk ayağı olan masabaşı tarama sırasında öncelikle yerel medya kurumlarının resmi bir web sitesine sahip olup olmadığı tespit edildi. Ardından, web sitesi bulunan kuruluşların resmi sayfaları incelenerek kurumların yayın türü, iletişim bilgileri ve kuruluş yılı gibi temel kurumsal bilgilerine ulaşıldı.
• Tarama sırasında elde edilen bu verilerin kapsamı saha çalışması sırasında kurumlara dijital yayın kapasitesine yönelik sorular (aktiflik durumu, yayın içeriği, ziyaretçi oranı vb.) yöneltilerek genişletildi.

Masabaşı tarama sürecinde elde edilen veriler yereldeki pek çok kurumun dijital yayın mecralarında aktif olarak yer aldığını ortaya koyuyor. Verilere göre, taramada ulaşılan 3240 yerel kurumdan %82,6’sının dijital yayın yaptığı kurumsal bir web sitesi bulunuyor. Bu bakımdan, araştırma verileri yerel medyada dijital yayın seviyesinin yüksek olduğunu gösteriyor.

Ancak bu değerlendirmede altı çizilmesi gereken nokta, araştırmadaki dijitalleşme kapasitesini ölçen kriterlerin nicel verileri temel alıyor olması. Diğer bir deyişle, araştırmada incelenen dijital yayın yapma kapasitesi web sitesi sahipliği, aktiflik durumu, yayın içeriği kategorileri ve ziyaretçi oranı gibi nicel kriterlere dayandığından, yerel medyadaki dijital haber sayısı, yayın sıklığı ve haber içeriği & kapsamı gibi dijital yayın mecralarının kullanım seviyesine dair nitel analizler içermiyor. Son dönemde yürütülen ve haber içeriğine odaklanan diğer çalışmalar ise, yerel medyadaki dijital haber üretiminin özgün içerik açısından kısıtlı kaldığın hatta pek çok şehir ve bölgede neredeyse hiç yerel haber üretilmediğini de ortaya koyuyor. Bu bakımdan, Yerel Medya Veri Tabanı araştırmasında elde edilen bu veriler yerel medyadaki kurumların yalnızca dijital yayın mecralarına dahiliyet ve dijital yayın yapma açısından kapasite gelişimi gösterdiğine işaret ediyor.

Yerel Medyada Dijital Haber Platformları

Elde edilen veriler içerisindeki mecra dağılımına bakıldığında, dijital haber platformları, yerel gazetelerden sonra en çok kurum sayısına sahip olan ikinci yayın mecrası olarak öne çıkıyor. Tarama verilerine göre, ulaşılan 3240 yerel kurumdan 1124’ü (tüm yerel kurumların %34,6’sı) kurumsal web siteleri üzerinden dijital haber platformu olarak yayın yapıyor. Çalışma kapsamında yerel ölçekte yayın yaptığı tespit edilen dijital haber platformu sayısının oldukça yüksek olması, yerel medyanın haberlerini dijital formatlarda da takipçilerine ulaştırmaya çalıştıklarına dair önemli bir bulgu ortaya koyuyor.

Araştırma verileri arasında öne çıkan diğer bir bulgu ise yerel medyadaki dijital haber platformu sayısının yıllar içerisinde artış gösteriyor olması. Tarama verilere göre, yerel ölçekte yayın yapan dijital haber platformlarının kuruluş tarihleri 2000’den başlayarak yıllar içerisinde artmaya devam ediyor. Özellikle 2010 yılından sonra kurulan dijital haber platformu sayısındaki ciddi artış, yerel medyada son on yıl içerisinde gelişim gösteren dijitalleşme seviyesine dikkat çekiyor.

Yerel Medyada Web Sitesi Sahipliği ve Dijitalde Yayın Yapma Oranı

Tarama sonuçları, dijital haber yayını yapma oranının yereldeki geleneksel yazılı yayınlar (gazete, dergi) ve görsel & işitsel yayın yapan kurumlar (televizyon, radyo) arasında da oldukça yüksek olduğunu gösteriyor. Verilere göre, taramada ulaşılan 3240 yerel kurumdan 2688’inin (tüm kurumların %82,6’sı) kurumsal bir web sitesi bulunuyor. Bu kurumların büyük çoğunluğunu oluşturan yerel gazetelerin %82,9’u, basılı yayınlarına ek olarak kurumsal web siteleri üzerinden yerel haber yayınlıyor. Benzer şekilde, taramada yerel ölçekte yayın yapan dergilerin (%54,2), televizyonların (%62,5) ve radyoların (%44,9) da çoğunluğunda aynı kurumsal isim üzerinden dijital yayın yaptıkları bir web siteleri bulunuyor. Dijitalde yayın yapma seviyesinin yayın mecraları arasında dağılımı değerlendirildiğinde, yerel gazete (%83,8) ve televizyon (%61,8) kurumlarında web sitesi sahiplik oranının diğer yayın türlerine kıyasla daha yüksek olduğu görülüyor.

Çalışmada dikkat çeken bir diğer bulgu ise web sitesi sahiplik oranının yerel medya kurumlarının bölgesel dağılımına göre farklılık gösteriyor olması. Örneğin, tarama sonuçlarına göre en fazla sayıda yerel gazete bulunduran bölgeler Marmara (376 kurum), Akdeniz (328 kurum) ve Karadeniz (234). Ancak bölgeler arası web sitesi sahiplik dağılımlarına bakıldığında, Ege (%89,4), İç Anadolu (%85,9) ve Doğu Anadolu’daki (%85,7) yerel gazetelerde web sitesi sahiplik oranının daha yüksek olduğu görülüyor. Yerel gazetelerin yoğun olarak bulduğunu bölgeler ve web sitesi sahiplik oranı yüksek bölgeler arasında görülen bu farklılık benzer şekilde yerel dergi, televizyon ve radyolarda da gözlemleniyor. Tüm yayın türleri açısından, İç Anadolu, Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu aslında daha az sayıda yerel kuruma sahip bölgeleri oluşturmasına rağmen, bu bölgelerdeki kurumların web sitesi sahiplik oranı daha fazla kurum barındıran Marmara, Akdeniz ve Ege gibi bölgelere göre genellikle daha yüksek. Dolayısıyla bu sonuçlar, yerel medyada kurumların sayı bakımdan en yoğun olarak bulunduğu bölgelerde web sitesi sahipliğinin aynı oranda gelişmediğini, aksine bölgesel farklılıkların yerelde dijital yayın yapma kapasitesi üzerinde etkili bir dinamik olduğunu gösteriyor.