YEREL MEDYADA YAYIN KAPASİTESİ

Yerel Yayınlarda Kapsam

Yerel medyada yayın kapsamı genellikle iki temel sınıflandırma, yerel ve bölgesel ölçekli yayın, üzerinden ele alınıyor. Yerel ölçekli yayın, yerel medya kurumlarının hem yayın kapsamı hem de içerik açısından çoğunlukla bulundukları şehre yönelik yayın ürettiğini ifade ederken, bölgesel ölçekli yayında ise yerel kurumlarda yayın kapsamı ve içeriği birden fazla şehre veya spesifik bir bölgeye hitap edecek şekilde oluşturuluyor. Özellikle yazılı basın kapsamındaki yerel gazete ve dergilerde bu sınıflandırma yayınların basılıp dağıtıldığı şehri veya şehirleri temel alırken, yayına ulaşılabilirlik seviyesi aslında ulusal olan televizyon, radyo ve dijital haber platformlarında ise bu sınıflandırma genellikle yayın içeriği oluşturulurken kapsanan şehir veya bölgeler değerlendirilerek gerçekleştiriliyor. Bunlara ek olarak, yerelde faaliyet gösteren medya kurumlarının birden fazla şehirde temsilciliğinin bulunması ve temsilciliği bulunan şehre/bölgeye odaklı yayın üretiliyor olması da yerel/bölgesel yayın sınıflandırılmasında göz önüne alınan bir diğer kriteri oluşturuyor. Bu doğrultuda, araştırmaya katılan yerel medya kurumlarının yayın kapsamı, anket sırasında farklı şehirlerde temsilcilik veya şube bulundurma seviyeleri, yayın basım ve dağıtım alanları ile yayın içeriklerinin kapsadığı şehir ve bölgeleri saptamayı hedefleyen sorular yöneltilerek ölçüldü.

Araştırmada elde ettiğimiz veriler, yazılı yerel yayınları oluşturan yerel gazete ve dergilerin genellikle bulundukları şehre yönelik yerel yayın yaptığını ve çok az sayıda kurumun bölgesel ölçekte yayın kapsamı ve içeriği sunduğunu gösteriyor. Ankete katılan 653 yerel gazetenin büyük çoğunluğu (639 kurum) yayın kapsamını yerel olarak tanımlarken, yalnızca 17 yerel gazete bölgesel yayın yaptığı belirtiyor. Araştırma sonuçlarına göre, bölgesel ölçekte yayın yapan gazeteler en çok Ege (4 kurum), Akdeniz (3 kurum) ve Güneydoğu Anadolu’da (3 kurum) bulunurken, bölgesel yayın yapan hiç yerel gazete tespit edilemeyen bölge ise İç Anadolu olarak öne çıkıyor. Yerel dergilerde ise ankete katılan 36 kurumdan yalnızca 5 yerel dergi bölgesel ölçekte yayın yapıyor. Bölgesel ölçekte yayın sunan bu dergilerin büyük çoğunluğu ise Güneydoğu Anadolu (3 kurum) bölgesinde bulunuyor.

Görsel işitsel yerel yayınlar açısından ise araştırmaya katılan 38 yerel televizyon ve 93 yerel radyo kurumununun neredeyse hepsinin yerel yayın yaptığı görülüyor. Sonuçlara göre bölgesel ölçekte yayın yapan yalnızca 2 yerel televizyon ve 4 yerel radyo kanalı bulunuyor.

Sonuçlar, yerel medyadaki tek şehre odaklı yayın trendinin dijital haber platformları arasında da yaygın olduğunu yansıtıyor. Ankete katılan 486 dijital haber platformu arasından yalnızca 18 kurum bölgesel kapsamda yayın içeriği oluşturduğunu belirtirken, bu kurumların büyük çoğunluğu ise Ege Bölgesi’nde (8 Kurum) faaliyet gösteriyor.

Yerel Yayınlarda Aktiflik Seviyesi

Son dönemde medya sektörü üzerindeki artan ekonomik baskılar yerel medya kuruluşlarının yayın kapasiteleri üzerinde de olumsuz etkiler yaratıyor (IPI, 2019). Gittikçe ağırlaşan ekonomik şartlar sebebiyle yereldeki pek çok medya kurumu bütçe yetersizliği veya finansal problemlerle ilişki olarak yayın kapasitesini küçültme veya yayından tamamen çekilme kararı alıyor (IPI, 2019). Benzer şekilde, araştırma sırasında elde edilen veriler de yerel medyadaki çoğu kurumun finansal sebeplerden kaynaklı olarak aktif yayın yapmayı sürdüremediğini gösteriyor.

Tüm yerel yayınlar arasında yerel gazeteler en fazla sayıda aktif yayın yapamayan kurum bulunan mecra türü olarak öne çıkıyor. Verilere göre, ankete katılan 653 yerel gazetenin %8’inin (toplam 52 kurum) aktif olarak yayın yapmıyor ve bu gazetelerin çoğunluğu Marmara (toplam 18 kurum) ve Akdeniz (toplam 12 kurum) bölgelerinde bulunuyor.

Aktif yayını sürdüremeyen yerel kurumlar arasında gazetelerden sonra ikinci sırada yerel yayın yapan dijital haber platformları geliyor. Örneklem kapsamındaki 486 yerel dijital haber platformu içerisinden %2,1’i (toplam 10 kurum) aktif yayın yapmayı durdurduklarını belirtirken, bu kurumların çoğunun Marmara (toplam 4 kurum) ve Akdeniz’de (toplam 3 kurum) yer aldığı görülüyor.

Diğer yerel yayın türlerinde ise yerel gazete ve dijital haber platformlarına kıyasla daha az sayıda aktif yayına devam edemeyen kurum bulunuyor. Araştırmaya katılan 93 yerel radyo kurumunun %3,2’si (toplam 3 kurum), 38 yerel televizyon kurumunun ise %10,5’i (toplam 4 kurum) aktif olarak yayın yapamıyor. Yerel dergilerde ise ankete katılan 36 kurum içerisinden yalnızca 3 kurum aktif yayın yapmayı sürdürmüyor.

Pandemi Döneminin Yerel Yayınlar Üzerindeki Etkileri

Araştırma sırasında elde edilen diğer veriler ise yerel yayınlarda finansal problemler nedeniyle yaşanan bu daralmanın özellikle pandemi etkisiyle daha da arttığını ortaya koyuyor. Yerel gazeteler ve dijital haber platformları yayın kapasitesi açısından pandemiden en ağır etkilenen mecra türleri olarak öne çıkıyor.

Araştırmaya katılan yerel gazetelerin %4,1’i (toplam 27 kurum) pandemiden kaynaklı problemler nedeniyle hem personel sayısı hem de yayın kapasitesi açısından küçülmeye gittiklerini ifade ediyor. Pandemi sırasında küçülmeye giden yerel gazetelerin çoğunluğu ise Marmara (11 kurum) ve Akdeniz (7 kurum) bölgelerinde yer alıyor.

Benzer şekilde, örneklem kapsamındaki yerel dijital haber platformları içerisinden %4,5’i (toplam 22 kurum) ise pandemiden ötürü çalışan sayısını ve yayın sıklığını azalttıklarını belirtiyor. Veriler, Marmara (toplam 8 kurum) ve Ege (toplam 7 kurum) bölgelerinde yerel yayın yapan dijital haber platformlarının pandemiden daha ağır etkilendiği gösteriyor.

Diğer mecra türleri arasında ise özellikle yerel televizyonların pandemiden daha az etkilendiği görülüyor. Anket gerçekleştirilen 38 yerel televizyon kurumu arasında pandemiden ötürü küçülmeye giden hiç kurum bulunmuyor. Yerel radyolarda arasında ise pandemiden dolayı küçülen kurum sayısı oldukça azken (%4,3, toplam 4 kurum) yerel dergiler arasında pandemiden olumsuz etkilenen yalnızca birkaç kurum (%5,6, toplam 2 kurum) bulunuyor.

Yerel Yayınlarda Periyot

Araştırma sonuçları yerel medya kurumlarında yayın periyodunun yayın mecralarına göre değişim gösterdiğini yansıtıyor. Elde edilen bulgulara göre, özellikle yazılı basın kapsamındaki yerel kurumlar (yerel gazete ve dergiler) günlük, haftalık, on beş günlük ve aylık gibi farklı zaman periyotları içerisinde yayın üretiyor.

Verilere göre, araştırmaya katılım gösteren yerel gazetelerin büyük çoğunluğu (%42,1) haftalık veya günlük (% 36,9) olarak yayın yapıyor. On beş günde bir (%6,3) veya aylık (%13,2) yayın yapan yerel gazete sayısının ise nadir olduğu görülüyor. Yerel dergilerde ise kurumların çoğu ayda bir (%58,3) veya birkaç ayda bir yeni sayı (%30,6) yayınlıyor.

Yerel medyada yazılı basın dışında kalan yayın mecralarının ise genellikle günlük olarak yayın yaptığı görülüyor. Araştırmaya katılan yerel dijital haber platformlarının neredeyse hepsi (%95,5) her gün yeni içerik yayınladıklarını belirtirken, sonuçlar örneklem içerisindeki tüm yerel radyo ve televizyon kurumlarının günlük yayın yaptığını gösteriyor.

Yerel Yayınlarda Satış Oranları

Yerel medya kurumları içerisinde yazılı basın kapsamında faaliyet gösteren yerel gazete ve dergilerin en temel gelir kaynaklarını satış oranları oluşturuyor. Araştırma sırasında anket gerçekleştirilen 653 yerel gazete ve 36 dergiden elde edilen veriler, basılı yayınlarını satışa sunan kurumların satış oranlarının genellikle 250 ve 1000 adet arasında değiştiğini gösteriyor.

Araştırmaya katılan yerel gazetelerin %25,6’sı basılan her sayılarının ortalama olarak 251 ile 500 adet arasında satıldığını, %26,3’ü ise satış oranlarının 501 ile 1000 adet arasında değiştiğini belirtiyor. Yerel gazetelerin %16,1’inin basılan her sayısı 1000 adetin üzerinde satış oranına sahipken, bu kurumların yalnızca %5,2’si 3000 adetin üzerinde satış oranına ulaşabiliyor. Diğer bir yandan, araştırmaya katılan yerel gazetelerin %8,4’ü basılan sayılarını ücretsiz olarak dağıttığını belirtiyor. Satış oranlarının bölgesel dağılımına bakıldığında ise en yüksek satış oranlarına sahip yerel gazetelerin genellikle Marmara ve Ege bölgelerinde yer aldığı görülüyor. Ücretsiz dağıtım yapan en fazla sayıda kurum ise Karadeniz bölgesinde bulunuyor.

Yerel dergilerden elde edilen veriler ise satış oranlarının genellikle (tüm yerel dergilerin %30,6’sı) 1001 ile 3000 adet arasında satışa ulaştığını gösteriyor. 3000 adet üzeri satış oranına ulaşılabilen yerel dergiler tüm yerel dergilerin %16,7’si oluştururken, kalan kurumların (%13,9) satış oranları ise çoğunlukla 501 ile 100 adet arasında sınırlı kalıyor. Yerel gazetelere benzer şekilde yerel dergiler arasında da ücretsiz dağıtım gerçekleştirdiğini belirten kurumlar (tüm yerel dergilerin %11,1) bulunuyor. Araştırmaya katılan en fazla sayıda yerel derginin bulunduğu bölgeler (Marmara, Ege ve Akdeniz bölgeleri) arasından Marmara en yüksek satış oranlarına sahip dergilerin bulunduğu bölge iken, ücretsiz dağıtım yapan en fazla sayıda yerel dergi ise Ege bölgesinde yer alıyor.

Yerel Yayınlarda İçerik

Araştırma sırasında yürütülen ankete katılan yerel medya kurumlarına hangi içerik temaları altında yayın yaptıklarına dair sorular yönetildi. Bu kapsamda elde edilen veriler, yerel medyadaki yayın içeriklerinin kurumların yayın yaptıkları mecralara ve yayın türlerine göre şekillendiğini ortaya koyuyor. Tüm yayın mecraları içerisinde gündem, siyaset ve kültür & sanat gibi genel temalar altında daha fazla içerik üretildiği görülürken, ekonomi & finans, sağlık, spor, turizm gibi spesifik alanlarda üretilen içerik seviyesi yerel kurumların yayın yaptıkları mecraya göre farklılık gösteriyor.

Yerel gazetelerde yayın içeriklerinin büyük çoğunluğunu gündem (%71,4) ve siyaset (%73,5) temaları altında oluşturulurken, ekonomi & finans (%15,6) ve kültür sanat (%13,2) yerel gazetelerin yayınlarında öne çıkan diğer temalar arasında. Sağlık (%11,5), spor (%10,3), turizm (%9,3), tarım & hayvancılık (%5,1), gibi spesifik temalarda içerik üreten yerel gazete sayısının ise daha az olduğu görülüyor.

Veriler arasında dikkat çeken diğer bir bulgu ise yerel gazetelerin odaklandıkları yayın içeriklerinin bulundukları bölgelere göre değişkenlik göstermesi. Örneğin, yürütülen analizlerden ulaşılan sonuçlar Doğu Anadolu bölgesindeki yerel gazetelerin yayınlarında ekonomi & finans, kültür sanat, turizm ve spor başlıkları altındaki içeriklere diğer bölgelerdeki gazetelere kıyasla daha fazla yer verdiğini ortaya koyuyor. Benzer şekilde, Karadeniz bölgesindeki yerel gazeteler sağlıkla ilgili içeriklere ağırlık verirken, Güneydoğu bölgesindeki yerel gazetelerin çoğunluğu yayın içeriklerini gündem başlığı altında şekillendiriyor.

Yerel dergiler ise yayın içeriklerini genellikle gündem (% 38,9), aktüel (%36,1) ve magazin & cemiyet hayatı (%27,8) temaları altında oluşturuluyor. Yerel gazetelerde yer alan içerik temalarına kıyasla, siyaset (%16,7) ve ekonomi & finans (%2,8) temalarında içerik üreten yerel dergi sayısı kısıtlı kalırken, yayınlarında kültür & sanat (%25), sağlık (%19) ve turizm (%19,4) gibi spesifik alanlara odaklanan pek çok yerel dergi bulunuyor.

Verilere göre, yerel ölçekte yayın yapan dijital haber platformlarının yayın içerikleri çoğunlukla gündem (%85,4) ile ilgili konular üzerinden şekilleniyor; siyaset (%59,5) , kültür & sanat (%24,5) ve sağlık (%22,4) ise yerel dijital mecralarda sıklıkla yer alan diğer içerik temaları olarak dikkat çekiyor. Diğer bir yandan, yazılı yerel yayınlara kıyasla yereldeki dijital yayınların spor (%17,9), turizm (%17,9) ve tarım & hayvancılık (%10,9) gibi spesifik alanlara özel yayın içeriklerine daha çok yer verdiği görülüyor.

Yerel gazetelere benzer şekilde, dijital haber platformlarının yayın içeriği seçimlerinde bölgesel farklılıklar bulunuyor. Güneydoğu bölgesinde yerel yayın yapan dijital haber platformlarının özellikle siyaset başlığı altındaki içeriklere ağırlık verdiği görülürken, Doğu Anadolu’daki kurumlar arasında sağlık, kültür sanat ve tarım & hayvancılık temalarının daha fazla tercih edildiği görülüyor.

Yereldeki görsel işitsel mecralar arasında ise yerel televizyonlar en geniş kapsamlı yayın içeriğine sahip olan yayın mecrası olarak öne çıkıyor. Gündem (% 89,5) ve siyaset (%50) yerel televizyonlardaki ana yayın içeriği temalarını oluştururken, veriler yereldeki pek çok televizyonun kültür & sanat (%31,6), sağlık (%26,3), aktüel (%23,7) ve spor (%13,2) temalarında da içerik ürettiğini gösteriyor. Ancak, yerel televizyonlara kıyasla, yerel radyoların daha kısıtlı içerik temalarında yayın ürettiği görülüyor. Sonuçlara göre yerel radyoların yayınları çoğunlukla gündem (% 74,2), kültür&sanat (%40,9), sağlık (%20,4) ve siyaset (%19,4) temaları altındaki içerikleri kapsıyor.