YEREL MEDYADA ÇALIŞMA KOŞULLARI VE ÇALIŞAN MEMNUNİYETİ

Son dönemde yerel medyada yaşanan finansal gerilemenin tetiklediği sorunların başında ağırlaşan çalışma koşulları geliyor. Çoğu yerel medya kurumunda finansal sıkıntılarla (yetersiz ilan & reklam gelirleri, tiraj düşüklüğü, yayın maliyetlerinin artması vb.) ilişkili olarak kadro ve çalışan sayılarında azalmaya gidildiği, maaş seviyelerinin yetersiz kaldığı ve bu sebeple mesai saatleri ile iş yükünün arttığı görülüyor (IPI, 2019; MEDAR, 2020). Diğer bir yandan, yerel medya kurumlarındaki finansal yetersizlikler aynı zamanda kurumların teknik kapasite ve donanım seviyesinin düşmesine, dolayısıyla yerel yayınların hem içerik hem de çeşitlilik açısından sınırlı kalmasına yol açıyor (MEDAR, 2020; IPI, 2021).

Bu sorunların daha detaylı olarak tespit edilebilmesi için, saha araştırmasına yerel medya kurumlarındaki çalışanların çalışma koşullarından memnuniyetlerini ölçmeye yönelik sorular dahil edildi. Bu kapsamda, anket sırasında yerel medya çalışanlarına çalıştıkları kurumdaki kurumsal kapasite ve çalışma koşullarına dair ifadeler iletildi ve memnuniyet durumlarını 1 ve 10 üzerinden (1 hiç katılmıyorum-10 tamamen katılıyorum) puanlandırmaları talep edildi. Memnuniyet seviyesine dair elde edilen bu veriler analiz aşamasında 4 kategori halinde (katılmıyorum- ne katılıyorum ne katılmıyorum- katılıyorum- ifade uygun değil) sınıflandırılarak incelendi. Bu inceleme sonucunda elde edilen veriler ise yerel medyada çalışma koşullarından memnuniyet seviyesinin çalışan yerel mecra türü ve bölgeye göre değişebildiğini yansıtıyor.

Finansal Kapasite ve Sağlanan Çalışma Koşullarından Memnuniyet Seviyesi

Araştırma sonuçlarına göre, anket gerçekleştirilen yerel medya çalışanlarının %66,4’ü çalıştıkları kurumda “düşük tiraj & izleyici oranı, yetersiz ilan ve reklam gelirleri, baskı & yayın, teknik ekipman ve çalışan maaşları için yetersiz bütçe” gibi finansal sorunlar olduğunu doğruluyor. Sonuçların yayın mecralarına göre dağılımı, çalışanlar tarafından ekonomik sıkıntıların en yoğun olarak görüldüğü mecraların yerel dergiler (%72,2) ve yerel ölçekte yayın yapan dijital medya platformları (%68,3) olduğunu ortaya koyuyor. Yerel televizyon kanallarındaki çalışanların ise diğer yayın mecralarına kıyasla kurumlarında daha az (%52,6) ekonomik problemle karşılaştıkları görülüyor. Çalışanlardan elde edilen verilere göre finansal kapasite yetersizliğinin en yoğun olarak görüldüğü kurumlar genellikle Güneydoğu (%80) ve Ege (%73,8) bölgelerinde yer alıyor, Karadeniz bölgesindeki (%57,7) kurumlarda ise daha az sayıda yerel medya çalışanı kurumlarında finansal sorunlar olduğunu düşünüyor.

Yerel medyada çalışma koşulları açısından en sık karşılaşılan sorunlar arasında usüle aykırı işten çıkarma, sözleşme ve sosyal güvence eksikliği, yetersiz maaş, yasal sınırları aşan mesai saatleri ve orantısız iş yükü öne çıkıyor (IPI, 2019;MEDAR, 2020). Genellikle kurumlardaki ekonomik sorunlarla ilişkili ortak artan bu problemler, yerel medyadaki çalışanların temel mesleki haklara erişimi açısından da ciddi engeller oluşturuyor.

Benzer şekilde, ankete katılan yerel medya çalışanlarının çoğu (%63,6) çalıştıkları kurumlardaki finansal problemlerin çalışma koşullarını (maaş, mesai saati, çalışan sayısı, yeterli teknik ekipman vb.) olumsuz etkilediğini doğruluyor. Veriler özellikle yerel dergi (%69,4) ve radyolardaki çalışanların (%68,8) kurumlarındaki finansal problemlerden dolayı çalışma koşullarının kötüleştiğini gösteriyor. Kurumlarındaki ekonomik problemlerin çalışma koşullarını olumsuz etkilediğini düşünen en fazla çalışan sayısı ise Güneydoğu Anadolu (%77,8) ve Akdeniz (%69,2) bölgesindeki kurumlarda bulunuyor.

Personel Kapasitesinden Memnuniyet Seviyesi

Verilere göre, anket katılımcılarının yarısından fazlası (%59,7) çalıştıkları kurumda yeterli sayıda çalışan bulunduğunu düşünüyor. Yerel gazeteler (%67,2) tüm mecra türleri arasında çalışan sayısına dair memnuniyet seviyesinin en yüksek olduğu kurumlar iken, en düşük memnuniyet seviyesinin (% 47,4) yerel televizyon çalışanları arasında olduğu görülüyor. Bölgesel dağılımda ise en çok Karadeniz (%70,9) ve İç Anadolu(%67,8) bölgesindeki kurumlarda çalışan katılımcılar kurumlarındaki personel kapasitesinden memnun olduklarını ifade ediyor.

Teknik Ekipman ve Donanım Kapasitesinden Memnuniyet Seviyesi

Katılımcılarının %68,3’ü ise kurumları tarafından haber üretimi için sağlanan teknik ekipman ve donanım kapasitesinden memnun olduğunu belirtiyor. Veriler özellikle yerel dergi (%80,6) ve yerel gazetelerdeki (%69,4) çalışanların kurumlarındaki teknik ekipman ve donanım olanaklarından memnuniyetlerinin yüksek olduğunu gösteriyor. Ancak, yerel radyolardaki çalışanlar (%61,3), diğer yerel mecralardaki çalışanlara kıyasla kurumlarındaki teknik ekipman ve donanım kapasitesini daha az yeterli buluyor. Çalışılan yerel medya kurumundaki teknik ekipman ve donanım olanaklarından memnuniyet seviyesinin en yüksek olduğu kurumlar ise genellikle Karadeniz (%80,6) ve Ege (%72,3) bölgelerinde yer alıyor.

Ek Kurumsal Desteklerden Memnuniyet Seviyesi

Yerel medyada kurumsal kapasiteye dair önemli göstergelerden bir diğerini ise haber üretimi sırasında sağlanan ulaşım, ekipman ve yemek olanakları gibi ek kurumsal destekler oluşturuyor. Araştırmaya katılan yerel medya çalışanlarının yarısından fazlası (%61,1) çalıştıkları kurumlarda bu kurumsal desteklerin sağlandığını ifade ediyor. Çalışanlardan elde edilen bu verilere göre, haber üretiminde sağlanan ek desteklerden memnuniyet oranının en yüksek olduğu mecra türü yerel gazeteler (%66,3), en düşük memnuniyet seviyesi ise yerel dijital haber platformu (%54,1) çalışanları arasında bulunuyor. Haber üretimi sırasında sağlanan kurumsal destekten en yüksek memnuniyet seviyesine (%71,1) sahip çalışanlar ise Güneydoğu Anadolu bölgesinde bulunan kurumlarda çalışıyor.

İş Sözleşmesi ve Güvenceli Çalışmaya Erişim Seviyesi

Yerel medya kurumlarında adil çalışma koşulları ve mesleki hakların sağlanması için 212 Basın iş Kanunu kapsamındaki basın-iş sözleşmeleri önemli rol oynuyor. 212 Basın İş Kanunu, yazılı basın mecralarında faaliyet yürüten tüm kurumlardaki (gazete, dergi, süreli yayın, haber ve fotoğraf ajansları vb.) fikir işçilerinin iş sözleşmelerini, çalışma koşullarını ve özlük haklarını belirleyen yasal çerçeveyi oluşturuyor. Bu bakımdan, 212 Basın İş Kanunu ve bu kapsamda oluşturulan basın iş sözleşmeleri medya sektöründeki çalışanlara yasal güvence sağlayarak, çalışanların adil ve uygun işte çalışma şartlarına erişimi açısından büyük önem taşıyor. Ancak, araştırma verileri yerel medyadaki çoğu çalışanın sözleşmesiz olarak çalıştığını ortaya koyuyor. Verilere göre, ankete katılan yerel medya çalışanlarından yalnızca %39,3’ü kurumlarındaki çalışanların 212 Basın İş Sözleşmesi kapsamında sözleşmeli olarak veya kanun kapsamı dışında kalan diğer mecralarda (yerel televizyon, radyo ve dijital haber platformları) ise iş sözleşmeli olarak çalıştığını belirtiyor. Ankete katılan 1222 çalışandan 278’i iş sözleşmesiyle ilgili ifadeleri çeşitli sebepler göstererek yanıtsız bırakırken, yanıtlayan çalışanlardan %31’i kurumundaki çalışanların iş sözleşmesi kapsamında çalışmadığını doğruluyor. Veriler, çalışanlara iş sözleşmesi sağlanma oranının en yüksek olduğu kurumların yerel gazeteler (%51,5), iş sözleşmeli çalışan oranının en düşük olduğu kurumların ise yerel dijital haber platformları (%24,1) olduğunu gösteriyor. Bölgesel dağılıma bakıldığında, çalışanlar arasında iş sözleşmesine sahiplik oranının en yüksek olduğu kurumların çoğunlukla (%51,2) İç Anadolu bölgesinde bulunduğu, Ege bölgesindeki kurumlarda ise daha az sayıda (%30,6) çalışanın iş sözleşmesi kapsamında çalıştığı görülüyor.

Maaş Miktarından Memnuniyet Seviyesi

Araştırma verileri arasında dikkat çeken bir diğer bulgu ise, iş sözleşmesi kapsamında çalışma oranının düşük olmasına rağmen çalışanlara göre yerel medya kurumlarında maaş miktarlarının yeterli ve yasal düzenlemelere göre belirleniyor olması. Verilere göre, anket gerçekleştirilen yerel medya çalışanlarının % 61,5’i çalıştıkları kurumda maaşların yeterli ve yasal düzenlemelere göre belirlendiğini ifade ediyor. Maaş seviyesinden memnuniyet oranının yerel gazete (%69,7) ve yerel televizyon (68,4) çalışanları arasında oldukça yüksek olduğu görülürken, yereldeki dijital haber platformu çalışanları diğer yerel mecralardaki çalışanlara kıyasla maaşlarını daha az (%54,8) yeterli buluyor. Sonuçlar, İç Anadolu (%69,4) ve Doğu Anadolu (%65,3) bölgesindeki kurumlarda bulunan çalışanlar arasında maaş memnuniyetinin daha yüksek olduğunu gösteriyor.

Mesai Saatlerinden Memnuniyet Seviyesi

Belirsiz ve yasal sınırları aşan mesai saatleri medya sektöründe çalışanları en çok zorlayan problemlerin başında geliyor. Araştırma kapsamında yürütülen anket sonuçları da düzensiz mesai saatlerinin yerel kurumlarda oldukça yaygın olduğunu yansıtıyor. Sonuçlara göre, anket katılımcılarının yalnızca %37,2’si kurumlarındaki mesai saatlerinin yasal düzenlemeler doğrultusunda belirlendiğini ve ek mesai ücreti temin edildiğini onaylıyor. Katılımcıların %25,9’u ise çalıştıkları kurumda bu koşulların sağlanmadığını belirtiyor. Elde edilen veriler içerisinde, kurumlarında yasal mesai saatleri ve ek mesai ücreti sağlanmadığını belirten en fazla sayıda çalışanın (%27,4) medya sektöründeki yasal düzenlemelerin kapsamı dışında kalan yerel dijital haber platformlarında bulunması dikkat çekiyor. Yerel gazeteler ise yasal mesai saati ve ek mesai ücreti temininde problem yaşayan en fazla sayıda çalışanın (%26,3) bulunduğu ikinci mecra türünü oluşturuyor. Bunun yanı sıra, tüm mecra türleri içerisinde yerel televizyonlardaki çalışanların mesai ve ek ücret koşullarından daha memnun (%44,7) olduğu ve yerel televizyonlarda bu koşullara ulaşamayan daha az sayıda çalışan (%21,2) bulunduğu görülüyor. Yasal mesai saatleri ve ek mesai ücreti sağlanmayan en yüksek çalışan oranları ise Akdeniz (%36,1) ve Doğu Anadolu (%30,5) bölgelerindeki kurumlarda bulunuyor.

Özlük Haklarına Erişim Seviyesi

Medya çalışanlarının en sık karşılaştığı problemlerden bir diğerinin ise mesleki özlük haklarına erişimde yaşanan sıkıntılar olduğu biliniyor. Genellikle iş sözleşmesi eksikliğinden kaynaklanan bu sıkıntılar pek çok medya çalışanının sosyal güvence, sağlık sigortası, tazminat, yıllık ve özel izinler gibi temel mesleki haklardan yararlanabilmelerini engelliyor. Ancak araştırma kapsamında elde edilen veriler yerel medyadaki çalışanların özlük haklarına erişimde güçlük çekmediğini gösteriyor. Anket sonuçlarına göre, katılımcıların yarısından fazlası (%61,9) çalıştıkları yerel kurumda özlük haklarından yararlanabildiğini belirtiyor. Özellikle yerel gazete (%70,6) ve yerel televizyon (%65,8) çalışanları arasında özlük haklarından yararlanma oranının yüksek olduğu, yerel dijital haber platformlarında ise daha az sayıda çalışanın (%48,8) özlük haklarından yararlanabildiği görülüyor. Bölgesel dağılımda, özlük haklarından en az yararlanabilen çalışanlar çoğunlukla Akdeniz’deki (%56,4) yerel kurumlarda görev alırken, özlük haklarından yararlanma oranının en yüksek olduğu kurumlar İç Anadolu bölgesinde (%70,2) bulunuyor.